Murat Isik - Wees onzichtbaar
Loftuitingen alom, aanprijzingen als "een grootse epische roman" en "een prachtige coming of age", besprekingen in diverse radio- en tv-programma's, lovende recensies, tja, dan ga ik me echt afvragen of ik niet iets vreselijk belangrijks mis als ik dit boek niet lees. Dus lees ik het. En kom ik erachter dat ik er toch een beetje anders over denk. Ligt dat aan mij of praten de meeste mensen elkaar gewoon na?
Begrijp me goed, ik wil dit boek niet afkraken want dat verdient het beslist niet. Het IS gewoon een goed boek. Maar het is niet het wonder van het jaar of zo.
Zoals gezegd is Wees onzichtbaar een ontwikkelingsroman (waarom gebruiken we toch steeds die Engelse term als er ook een goed Nederlands woord voor is?). Het verhaalt over Metin Mutlu, Zaza van afkomst, geboren in Turkije en opgegroeid in de Bijlmer. In zijn jonge jaren is deze wijk voor hem heel wat veiliger dan het gezin waarin hij opgroeit. Vader is totaal onberekenbaar. Hij werkt niet, drinkt veel, is een tiran en slaat erop los. Naarmate de tijd verstrijkt, lijden alle gezinsleden daar steeds meer onder, maar allemaal vinden ze ook hun eigen manier om zich aan deze tirannie te ontworstelen.
Onbetrouwbaar
Het boek bevat veel autobiografische kenmerken, maar is volgens de schrijver beslist niet volledig autobiografisch. Toch is het zo geschreven dat het verhaal heel inleefbaar en invoelbaar is.
Wat mij het meest opvalt is de vaderfiguur, Harun, die is echt ongenietbaar onbetrouwbaar. Als hij ergens -binnen of buiten het gezin- frustraties oploopt, kuurt hij zich thuis uit. Totaal onverwacht deelt hij dan klappen uit, je weet nooit hoe hij zich zal gedragen als hij thuiskomt. Regelmatig vertelt hij zijn kinderen "ik had nooit kinderen moeten nemen". Dat zegt hij niet in kwaadheid, maar gewoon in alle rust. Want: "ik vind dat ze dit moeten weten", waarbij hij zich geen enkele keer afvraagt hoe deze wetenschap voor de kinderen moet zijn. Vader Harun laat keer op keer zijn kinderen vallen wanneer ze hem nodig hebben en erger nog: hij kent totaal geen innerlijke reflectie. Alles wat er misgaat in zijn werk en in zijn relaties ligt aan de anderen, niet aan hem.
Ik benoem Harun hier speciaal, want al lezende zou je af en toe kunnen denken dat dit personage toch wel een erge karikatuur is. Zo kan een ouder toch niet zijn? Nou, dan kan ik je geruststellen, ik ken ook zulke ouders, en die zijn echt. In die zin alleen al is dit boek misschien heel heilzaam voor sommige mensen: weet dat je niet de enige bent.
Ik benoem Harun hier speciaal, want al lezende zou je af en toe kunnen denken dat dit personage toch wel een erge karikatuur is. Zo kan een ouder toch niet zijn? Nou, dan kan ik je geruststellen, ik ken ook zulke ouders, en die zijn echt. In die zin alleen al is dit boek misschien heel heilzaam voor sommige mensen: weet dat je niet de enige bent.
Metin krijgt niet alleen binnen het gezin de nodige klappen, ook op school gaat het er steeds harder aan toe. Van het gepeste sulletje van de klas ontwikkelt hij zich tot een stevig in zijn schoenen staande jong-volwassene, die zich stap voor stap weet te ontworstelen aan zowel de ellende als aan het milieu waarin hij is opgegroeid. En ook in die zin kan het een heilzaam boek zijn om te lezen: er is hoop, je kunt hieruit komen, maar je moet het wel zelf doen.
Merknamen
De schrijver doet geen pogingen om mooi te schrijven, het vertelt gewoon waar het op staat. Isik schrijft in een strikt chronologische volgorde en ook andere stijlfiguren laat hij allemaal links liggen. Dit is het verhaal en daar moet je het maar mee doen.
Qua tijdsgeest zit dit boek precies goed. Of het nou gaat over de muziek, de ideeën, de houding tegenover buitenlanders, de maatschappelijke discussies, de kleding, of het massaal topless zonnen, het klopt allemaal. Zo was het in de jaren '80 en '90 en zo gingen wij om met moslims en met andere buitenlanders vóór 11-09-2001.
Die tijdsgeest vangt Isik precies goed in zijn beschrijvingen, maar blijkbaar meent hij daar nog een veelvuldig gebruik van merknamen aan toe te moeten voegen. Daardoor het lijkt het hele verhaal één lang reclameblok. Niemand kijkt er in dit boek op zijn horloge, maar afhankelijk van de kringen waarin je verkeert kijk je op een Casio, Omega, Seiko of Rolex. Je loopt niet op schoenen, maar op Adidas, Nike Air Max of O'Hara's van de Bristol. Er komen Atari's, Commodore's 64, en Nintendo's voorbij, muziek komt uit de Akai stereotoren met een Philips koptelefoon en in een abri hangt de reclame "Giroblauw past bij jou".
Als je een tijd neer wilt zetten is dit één van de mogelijkheden. Als je een milieu neer wilt zetten ook. Maar blijf alsjeblieft niet 600 pagina's achter elkaar met namen gooien. Varieer die beschrijvingen! Noem het een keer Bristol-gympen, goedkope sneakers of gewoon alleen maar schoenen. Want zoals ik al eerder zei is het beeld negen van de tien keer uit de rest van de omschrijving al duidelijk, dan hoeft er echt geen merk meer bij.
Merknamen
De schrijver doet geen pogingen om mooi te schrijven, het vertelt gewoon waar het op staat. Isik schrijft in een strikt chronologische volgorde en ook andere stijlfiguren laat hij allemaal links liggen. Dit is het verhaal en daar moet je het maar mee doen.
Qua tijdsgeest zit dit boek precies goed. Of het nou gaat over de muziek, de ideeën, de houding tegenover buitenlanders, de maatschappelijke discussies, de kleding, of het massaal topless zonnen, het klopt allemaal. Zo was het in de jaren '80 en '90 en zo gingen wij om met moslims en met andere buitenlanders vóór 11-09-2001.
Die tijdsgeest vangt Isik precies goed in zijn beschrijvingen, maar blijkbaar meent hij daar nog een veelvuldig gebruik van merknamen aan toe te moeten voegen. Daardoor het lijkt het hele verhaal één lang reclameblok. Niemand kijkt er in dit boek op zijn horloge, maar afhankelijk van de kringen waarin je verkeert kijk je op een Casio, Omega, Seiko of Rolex. Je loopt niet op schoenen, maar op Adidas, Nike Air Max of O'Hara's van de Bristol. Er komen Atari's, Commodore's 64, en Nintendo's voorbij, muziek komt uit de Akai stereotoren met een Philips koptelefoon en in een abri hangt de reclame "Giroblauw past bij jou".
Als je een tijd neer wilt zetten is dit één van de mogelijkheden. Als je een milieu neer wilt zetten ook. Maar blijf alsjeblieft niet 600 pagina's achter elkaar met namen gooien. Varieer die beschrijvingen! Noem het een keer Bristol-gympen, goedkope sneakers of gewoon alleen maar schoenen. Want zoals ik al eerder zei is het beeld negen van de tien keer uit de rest van de omschrijving al duidelijk, dan hoeft er echt geen merk meer bij.
Tendens
Er is een markt voor dit soort boeken. Eerder besprak ik in dit blog al Van dode mannen win je niet van Walter van den Berg en Alleen met de goden van Alex Boogers, twee ontwikkelingsromans die óók gaan over jongens die ondanks of dankzij de klappen en de affectieve verwaarlozing in hun ontwikkeling uitstijgen boven het grootstedelijke achterstandsmilieu waarin ze opgroeien. Niet alleen het genre maar ook de stijl vertoont overeenkomsten: rauwe taal, recht voor zijn raap.
Als je alles op een rijtje zet, zou je haast gaan geloven dat ik Wees onzichtbaar tegen vind vallen. En toch las ik de 600 pagina's in één dag uit. Want Isik schrijft wel ontroerend, invoelend, soepel en dicht op de huid. Het is niet moeilijk om je als lezer te identificeren met Metin en om de angst, de spanning, de pijn en het verdriet met hem te delen. Je voelt ook de euforie als dingen wél lukken en als het wél goed komt. Als je daarvan houdt -en dat doe ik- is Wees onzichtbaar absoluut een aanrader. Maar een grootse epische roman? Nou, nee, niet echt.
Er is een markt voor dit soort boeken. Eerder besprak ik in dit blog al Van dode mannen win je niet van Walter van den Berg en Alleen met de goden van Alex Boogers, twee ontwikkelingsromans die óók gaan over jongens die ondanks of dankzij de klappen en de affectieve verwaarlozing in hun ontwikkeling uitstijgen boven het grootstedelijke achterstandsmilieu waarin ze opgroeien. Niet alleen het genre maar ook de stijl vertoont overeenkomsten: rauwe taal, recht voor zijn raap.
Als je alles op een rijtje zet, zou je haast gaan geloven dat ik Wees onzichtbaar tegen vind vallen. En toch las ik de 600 pagina's in één dag uit. Want Isik schrijft wel ontroerend, invoelend, soepel en dicht op de huid. Het is niet moeilijk om je als lezer te identificeren met Metin en om de angst, de spanning, de pijn en het verdriet met hem te delen. Je voelt ook de euforie als dingen wél lukken en als het wél goed komt. Als je daarvan houdt -en dat doe ik- is Wees onzichtbaar absoluut een aanrader. Maar een grootse epische roman? Nou, nee, niet echt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten