Een boek om opnieuw te lezen

Elena Ferrante - Wie vlucht en wie blijft

Ja hoor, de steen is er weer. 

Ellena Ferrante, wie die naam googelt krijgt ontelbare hits over de door niemand gekende en intussen toch wereldberoemd geworden auteur. Is het een pseudoniem? Van wie dan? 

Hoe dan ook, Ferrante is wars van alle publiciteit en hult zich in anonimiteit. En intussen wordt ze wel tot de grootste schrijvers van deze tijd gerekend. 

En die steen? Daar zat ik weer eens onder. Want eerlijk gezegd had ik voordat ik dit boek kreeg aangeboden nog nooit van haar gehoord. 

Toen mij werd gevraagd of ik dit boek wilde recenseren heb ik snel even wat gegevens opgezocht. Alleen al het feit dat ze voor mij nieuw is, is een grote pré. Daar komt nog bij dat ik zowel door een leesfragment als door de omslagtekst geboeid was geraakt. Hier wilde ik meer van weten!

Wie vlucht en wie blijft is het derde deel uit 'De Napolitaanse romans', een cyclus over de vriendinnen Elena en Lila. Elena (niet toevallig ook de naam van de auteur??) heeft zich ontworstelt aan haar Napolitaanse arbeidersachtergrond. Ze heeft net een succesvol boek geschreven en ze is getrouwd met een jonge, veelbelovende professor aan de universiteit van Florence. Lila is na een huwelijk op haar 16e al snel weer gescheiden. Ze heeft een kind en leeft samen met een man. Ze slijt haar dagen in een vleeswarenfabriek. 

Als kind groeiden de meisjes samen op, nu ze volwassen zijn groeien hun levens uit elkaar. Maar regelmatig raken die levens elkaar toch weer, want hoe Elena ook haar best doet, ze zal nooit helemaal loskomen van haar roots. 

Uitwaaieren

Dit boek is breed opgezet. Het waaiert alle kanten op, er komen ontelbare mensen en situaties even langs. Sommige zijn van belang, andere zijn te vluchtig om te onthouden. En daar gaat het bij mij mis. 

Ik moet toegeven dat ik een extreem slecht geheugen heb voor namen (misschien heb ik Ferrantes naam ook al vaker langs zien komen, maar nooit in mijn geheugen opgeslagen), dus als ik een naam voor de derde keer lees, kan het nog gebeuren dat ik op moet zoeken over wie het gaat. Dit boek is wat dat betreft moeilijk, zó moeilijk dat de uitgever niet voor niets een enorme namen- en familielijst achteraan in het boek heeft opgenomen. Maar dan loop ik soms nog vast. Ik besef dat dat vooral komt omdat het onderwerp volkomen nieuw voor mij is. Het hele Italiaanse- en Napolitaanse leven van de tweede helft van de vorige eeuw is voor mij vrij onbekend. Situaties herken ik niet en grote (politieke) gebeurtenissen zeggen me alleen iets als er toevallig in internationale media ook veel over is geschreven. Dat maakt het lezen van dit boek erg lastig voor mij. 

Bij sommige boeken hoef je alle genoemde personen of situaties niet te kennen, daar staat het verhaal op zich en lees je gemakkelijk door bij een onbekende naam. Dat werkt hier niet. Ik kan het wel proberen, maar dan raak ik snel de draad kwijt en gaat het verhaal niet voor mij leven.

Wanneer een boek uitblinkt door het gebezigde proza, vind ik het verhaal een stuk minder belangrijk. Dan kan ik gewoon genieten van de taal. Ferrantes schrijft zo niet. Ze schrijft rauw en in een directe, onverbloemde taal in lange, uitwaaierende zinnen. Ze observeert veel. Wat ze schrijft komt heel direct binnen.  

Daar is niks mis mee, integendeel. Maar bij mij vindt het geen bodem om op te landen. Ik mis een essentiële basis om dit boek ten volle tot me te nemen. Vooraf had ik dat niet verwacht. Het leesfragment dat ik las hing inderdaad wel in een lege ruimte, maar dat doen leesfragmenten altijd. Pas als je de rest van het boek erbij hebt, krijgt alles een context. Behalve nu dus, want voor mij blijft de context te vaag.
Verder lees ik in de aanbevelingen dat je de voorgaande twee boeken niet gelezen hoeft te hebben om dit boek te kunnen begrijpen en waarderen. Dat zal best, maar dat geldt dan wel voor mensen met een ander referentiekader.

Lagen

Ik heb geworsteld met de vraag of ik dit boek uit zou lezen. Als ik het zou doen voldeed ik aan mijn belofte, maar hield ik er zelf waarschijnlijk een zeer onbevredigd gevoel aan over. Steeds opnieuw had ik het idee dat er méér in het verhaal zit dan het bovenste laagje dat ik las. Ik wilde de lagen eronder kennen, voelen en begrijpen. 

Nee. Ik heb het boek niet uitgelezen. Het ligt opnieuw op de stapel met nog te lezen boeken, want bij de plaatselijke bibliotheek hebben ze de het andere werk van Ferrantes op voorraad en dat ga ik eerst lezen. Want ik ben er van overtuigd dat het verhaal me wel boeit. Op zich heeft het veel elementen die me aanspreken: het leven in tijden en streken waar ik nog niet veel vanaf weet, de sociale verhoudingen, de menselijke problemen en keuzes, enz. 

Alleen heb ik op dit moment nog te weinig houvast om het verhaal echt goed te doorgronden. 

UPDATE: Het bovenstaande schreef ik twee weken geleden al, inmiddels heb ik het eerste deel van deze serie geleend bij de bibliotheek. Vanwege de populariteit moest ik het reserveren en op dit moment heb ik het te kort in huis om er al echt veel in gelezen te hebben. Het verhaal wordt me nu wel iets duidelijker, maar ik weet nog niet of ik ook zo verslaafd zal raken aan deze cyclus als wat ik van veel andere lezers begrepen heb.

GELEZEN:

titel: Wie vlucht en wie blijft

auteur: Elena Ferrante

genre: roman

vertaling: Marieke van Laake 

oorspronkelijke publicatie: 2013

Nederlandse publicatie: mei 2016

uitgever: Wereldbibliotheek

Dit boek las ik in het kader van Een perfecte dag voor literatuur

Lees hier wat andere boekbloggers ervan vonden