Bettine Vriesekoop - Dochters van Mulan
Mulan, dankzij Disney kennen zelfs kleine Nederlandse meisjes deze legendarische Chinese heldin, die zich 2500 jaar geleden verkleedde als man om haar vaders plaats in het leger in te nemen en zo de eer van de familie te redden. Maar ook in China is deze geschiedenis wijd en zijd bekend, het onverschrokken gedrag van Mulan inspireert zelfs vrouwen uit de 21e eeuw.
Een andere legendarische Chinese vrouw is
Qiu Jin, die ruim honderd jaar geleden opkwam voor vrouwenrechten. In 1907 werd
zij daarvoor ter dood veroordeeld en in het huidige China is zij nagenoeg
vergeten. Hoe kan dat? Waar komt dat verschil vandaan?
Bettine Vriesekoop, journaliste,
schrijfster en voormalig tafeltennisster, is sinds 1980 heel veel in China geweest.
Zij raakte geïnteresseerd in het land, de cultuur en de taal en schreef er
verschillende boeken over. Ze volgde een universitaire opleiding sinologie en
woonde van 2006 tot 2010 met haar zoontje in China waar ze o.a. correspondent
was voor NRC.
In 2013 bekleedde Vriesekoop als
allerlaatste gasthoogleraar de Leonardoleerstoel van de Tilburgse universiteit.
Het onderwerp dat zij daar behandelde was de emancipatie van de Chinese vrouw.
Na drie maanden samen met studenten op zoek te zijn gegaan naar de geschiedenis
van de Chinese vrouw en haar ontwikkeling, besloot ze aansluitend zelf in China
veldonderzoek te doen. Daarvoor ging ze nog enkele malen terug naar China, waar
ze sprak met verschillende vrouwen die ieder op hun eigen manier een beeld
gaven van de ontwikkeling van de moderne Chinese vrouw.
Vriesekoop is niet alleen
geïntrigeerd door het verschil tussen de manieren waarop er over Mulan en Qiu
Jin wordt gepraat, er zijn veel meer zaken die haar verwondering of haar
belangstelling opwekken. Het zijn zaken die wij in het Westen niet kennen, of
die we op een andere manier kennen, of alleen van horen zeggen. In willekeurige
volgorde noem ik er een paar, niet eens alle:
- de drie godsdiensten Boeddhisme, Taoïsme en
Confucianisme die in China niet gewoon naast elkaar leven, maar tot één
geheel verweven zijn en overal in de maatschappij hun stempel op
drukken;
- de geschiedenis die eeuwenlang voorschreef dat
vrouwen onderdanig en gehoorzaam moesten zijn aan vader, echtgenoot en
zonen. Pas begin 20e eeuw ging er iets veranderen toen vrouwen onderwijs
mochten volgen. Vervolgens gooide Mao vanaf 1949 alles om, toen vrouwen
evenveel rechten kregen als mannen, maar in ruil daarvoor hun hele
seksualiteit aflegden. Seks was alleen noodzakelijk om een kind te
krijgen. Daar tegenover staat de huidige zoektocht naar een seksuele
identiteit;
- de veranderingen waardoor veel Westerse invloeden
China binnenkwamen;
- de één-kindpolitiek die sinds 1979 van kracht is,
en die maakt dat er nu "...een generatie van verwende keizertjes is,
die nooit rekening heeft hoeven houden met de behoeften van anderen. Zij
zijn hun leven lang door hun ouders en grootouders op hun wenken
bediend" (p. 175);
- het gebrek aan seksuele voorlichting, de dubbele
seksuele moraal, het gebrek aan openheid en intimiteit binnen
gezinsrelaties, het verbod dat lang op voorbehoedmiddelen rustte;
- het leren omgaan met vrije keuzes;
- het gebrek aan vertrouwen, zowel in zichzelf als
in anderen;
- de Chinese idealen, zowel wat betreft de vorming
van een gezin, als wat betreft het obsessieve schoonheidsideaal (lang leve
de plastische chirurgie) en andere al dan niet maakbare dingen in het
leven;
- de enorme overschotten aan alleenstaanden: in de
stad kunnen miljoenen hoogopgeleide vrouwen niet aan een man komen, op het
platteland zijn miljoenen ongeletterde mannen die geen vrouw kunnen
vinden. (Dat klinkt veel, maar besef dat China meer dan 1,3 miljard
inwoners heeft.);
- en zo nog heel wat meer.
Hoe maak je uit deze brei een goed
doortimmerd, samenhangend verhaal dat ook nog eens leesbaar blijft? Een verhaal
ook dat op zoek gaat naar de veranderingen in China voor wat betreft de positie
van de vrouw.
Hier doet Vriesekoop iets dat ik bijzonder
op prijs stel: ze maakt er een soort reisverslag van. Het is
participatiejournalistiek, ze schrijft zichzelf in het verhaal. Ze bezoekt,
samen met een Chinese assistente, verschillende vrouwen die vanuit hun
specifieke positie meer kunnen vertellen. Door deze constructie is het voor
Vriesekoop mogelijk om haar eigen indrukken en gedachten als zodanig naar voren
te brengen. Ze kan zich hardop dingen afvragen, ze kan haar bewondering uiten,
of haar medeleven. Door de aanwezigheid van de Chinese assistente weet je ook
meteen of iets een vanzelfsprekendheid is, of een uitzondering. Want in dat
laatste geval levert assistente Hu Ye wel het nodige commentaar.
De geïnterviewden geven ons doorkijkjes in
hun dagelijks leven, in de heersende rolpatronen en in de tweeslachtigheid van
een maatschappij die enerzijds haar eigen cultuur en geschiedenis aanhangt,
anderzijds in korte tijd heel veel Westerse artikelen, mogelijkheden, mores en
andere zaken heeft verworven. Daar tussendoor beschrijft Vriesekoop de
historische ontwikkelingen van de laatste 2500(!) jaar.
Door de vorm van een reisverslag kan ze
ook de omgeving beschrijven, de etensluchtjes, het gedrag van voorbijgangers en
allerlei andere sfeerbepalende elementen die je in een gewoon onderzoeksverslag
nooit terug zult vinden.
Al deze minuscule uitstapjes buiten het
onderzoek sec, maken dat dit boek geen moeilijk te doorwrochten verslag vormt.
Het leest als een roadnovel waarin de hoofdpersonen na lange omwegen steeds
dichter bij hun uiteindelijke doel komen. Alleen zal het werkelijke doel niet
behaald worden.
Want Chinese vrouwen zijn er nog lang
niet, het emancipatieproces is nog in volle hevigheid bezig. Er is dus nog geen
einddoel dat beschreven kan worden. Maar het is wel duidelijk dat de vrouwen op
hun eigen Chinese manier hard werken aan hun toekomst en dat ze daarbij nog
heel veel beren tegen zullen komen tijdens de lange mars die ze nog te gaan
hebben. En omdat -mede door de geschiedenis en de demografische ontwikkelingen-
deze Chinese manier zo totaal anders verloopt dan bij ons in het Westen, blijft
het een enorm interessant onderwerp.
GELEZEN:
titel: Dochters van Mulan - Hoe
vrouwen China veranderen
auteur: Bettine Vriesekoop
genre: non-fictie
verschijningsdatum: 18 februari 2015
uitgever: Uitgeverij Brandt
5 opmerkingen:
In het Engels hebben ze een prachtig woord voor dit genre: travelogue
Moooi!
Lezenswaardig dus komt op m'n wishlist
Andere bloggers hadden me nog niet helemaal overtuigd, maar jij trekt me over de streep!
Dank je *bloos*
Verschillende reviews gaan heel uitgebreid op de inhoud van het boek in, daarom heb ik daar juist niet meer voor gekozen.
Als voormalig journaliste vond ik participatiejournalistiek ook heel leuk om te doen, maar zeker dagbladen zijn hier vaak huiverig voor omdat het té persoonlijk kan worden. Ik denk dat dat helemaal aan de verslaggever zelf ligt. Zoals Bettine Vriesekoop het doet geeft het juist een meerwaarde, vandaar dat ik die invalshoek koos. Leuk dat het jou dan over de streep trekt :)
Een reactie posten