Knettergek van Spritz

Spritz, de nieuwe leeservaring

Deze keer gaat het nu eens niet over een boek, maar over het lezen op zich. Over leeservaringen. En dan heb ik het niet over de inhoud van het gelezene, maar over de hardware, de fysieke verschijning van een tekst. Het boek dus, met al zijn nieuwerwetse equivalenten. 

Vanaf de middeleeuwen lezen we boeken. Oorspronkelijk waren het nog gebundelde vellen perkament (geitenleer) met gekalligrafeerde teksten, maar na de uitvinding van zowel papier als boekdrukkunst ontstonden de boeken die we nu nog kennen. Tussen 1450 en 2000 is er wat dat betreft niet veel veranderd. 

Maar nu is de hel losgebroken. Het gesproken boek / luisterboek bestaat al wat langer, maar daar wil ik het hier nu niet over hebben. Het gaat mij hier echt over het ogenwerk. E-readers, online lezen en andere digitale leesvormen rukken op. De manier waarop deze een tekst presenteren lijkt in principe nog steeds veel op een boek: je hebt een bladspiegel met daarop een tekst en afhankelijk van het systeem kun je op verschillende manieren verder scrollen of "bladeren" door het e-book. Naar wens, smaak of behoefte kies je een reader met verschillende mogelijkheden, of met al dan niet een verlicht scherm. Maar wat de ogen waarnemen blijft een totaaloverzicht van een pagina.

Tot nu. Want nu is er het spritzen bijgekomen. Woord voor woord lees je een tekst. Elke paar seconden verschijnt er een nieuw woord op het schermpje. Het voordeel is dat je jouw ogen op één punt gefocust kunt houden, wat volgens de ontwikkelaars veel minder vermoeiend is dan het heen en weer schieten over de pagina. Naar wens kun je de snelheid waarop de woorden wisselen aanpassen. De min of meer middelste letter van het woord is gekleurd (rood, of blauw bijvoorbeeld, afhankelijk van de tekst), de rest is zwart.  

"What the h....". Excuseer me, maar dit was echt mijn eerste reactie toen ik een tekst spritzte. Ik heb het geprobeerd, niet één keer, maar vele keren. Op alle snelheden, dat ook nog. Toch kreeg ik elke keer het gevoel dat ik knettergek werd. De manier waarop de woorden wisselen is volgens mij zelfs in staat om een epileptische aanval op te wekken - bij wie daar gevoelig voor is, dat wel. 

Het belangrijkste minpunt is dat de manier van lezen totaal niet aansluit bij mijn eigen manier. Het belangrijkste pluspunt is dat ik door spritz eindelijk heel bewust ben geworden van mijn eigen manier van lezen. 

Bij. Het. Spritzen. Lees. Ik. Elk. Woord. Los. Mijn. Hersens. Maken. Daar. Geen. Zinnen. Van. 

De tekst gaat verder en verder, in een door jezelf vastgesteld tempo. Even een fractie rust om te tekst door te laten dringen is er niet bij. Tekst moet bij mij bezinken. Ik heb rustmomenten nodig tussen zinnen. Afhankelijk van de boodschap en van de moeilijkheid van de tekst kost me dat meer of minder tijd. Om echt te bevatten wat er bedoeld wordt, spring ik in gedachten naar eerder opgedane kennis. Is lees dus heel associatief: elk fragment dat ik lees, koppel ik aan eerder opgedane leeservaring om het nieuwgelezene ergens in mijn hersens op te kunnen slaan. Soms is het daarbij nodig om enkele regels terug te kunnen kijken: "Hoe zat dat nou? Wie was dat ook alweer? Heb ik het zojuist dan wel goed begrepen?" Bij spritzen kan ik dat wel vergeten. 

Alle. Woorden. Die. Ik. Lees. Gaan. Mijn. Ene. Oog. In. En. Mijn. Andere. Oog. Uit.

Ik ben extreem visueel ingesteld, zoiets is medebepalend voor mijn manier van informatieverwerking. Een toespraak, voordracht of wat dan ook, dringt ook pas echt tot mij door als ik ter plekke aantekeningen maak. Niet dat ik die later nog eens terug hoef te lezen, het opschrijven zelf maakt dat ik de woorden in mijn geheugen opsla. Door alleen maar te luisteren lukt me dat niet. Door alleen maar losse woordjes te zien, lukt het me ook niet. Ik heb een visuele context nodig. 

Kortom: spritzen is voor mij een manier om een enorme berg losse woordjes tot me te nemen, zonder enige samenhang of zonder dat ik er een zinvol verband in zie. Ik ga ervan uit dat ik daarin absoluut niet uniek ben. Ik ga er ook vanuit dat er mensen zijn die wél iets aan spritzen hebben, het systeem zal echt wel op een grote groep mensen zijn uitgetest. 
Wat ik me nu afvraag, is waarom er schrijvers, uitgevers en andere boekenmensen zijn, die hun boeken -of leesfragmenten uit hun boeken- uitsluitend via spritz beschikbaar stellen. Daarmee zullen ze de gadgetverzamelaars plezieren, maar ongetwijfeld gaan ze voorbij aan een grote groep lezers die hetzij de digitale middelen niet heeft om te spritzen, hetzij de fysieke mogelijkheid ontbeert, zoals ik. 

Lieve boekenmensen, voor het geval het niet duidelijk genoeg is: ik recenseer voortaan geen boeken meer waarvan ik uitsluitend in spritz een leesfragment krijg aangeboden. Met een .pdf, .docx of ander bestand ben ik wel heel gemakkelijk te verleiden.

En wie zich afvraagt waar dit over gaat, of wie het zelf eens wil proberen, kan hier terecht. 
Ik ben benieuwd naar andere ervaringen. Vertel...