Verstopt achter een zorgvuldig opgebouwde façade

Arthur Japin - Maar buiten is het feest

Niks wispelturiger dan een vrouw en zeker niet als ze Manjo heet. Afgelopen dinsdag blogde ik nog dat ik er een maandje tussenuit ging. Ik heb komende tijd teveel verplichtingen om mezelf ook nog eens aan recensieafspraken te moeten houden. 

Maar nog geen twee uur na het plaatsen van dat blogbericht kwam ik voor mijn werk onvoorbereid terecht in een ziekenhuis, waar ik twee uur op een patiënt moest wachten. Onvoorbereid betekent bij mij: zonder boek. Dat gebeurt me zelden, maar nu dus wel. Gelukkig heeft elk ziekenhuis een kiosk, vaak staat daar tussen de lectuur ook wat literatuur verstopt en tot mijn grote genoegen -maar ook tot mijn grote schrik- vond ik daar Maar buiten is het feest van Arthur Japin. Het genoegen mag duidelijk zijn, de schrik was vooral omdat ik nog nooit van dit boek had gehoord. Hoe kan dat? Japin is een van mijn meest favoriete schrijvers, hoe kán ik daar iets van missen? 

De publicatiedatum 26 september 2012 zegt me wel iets. In die tijd en de daarop volgende maanden stond mijn leven op zijn kop en beperkte mijn blikveld zich tot het hoogst noodzakelijke. Puur overleven, iets anders bestond er voor mij niet. Geen wonder dat ik een nieuwe Japin heb gemist. En al lezende besefte ik ook dat ik hierover moest bloggen, ook al zal het voor velen als mosterd na de maaltijd komen. 

Bloemen
Maar buiten is het feest, het verhaal begon me pas iets te zeggen toen ik ineens linkjes ging leggen: de voluptueuze diva die in enorme creaties met dito pruiken en een gigantische strot de wereld aan haar voeten krijgt, die meteen iedereen plat heeft met rake en gevatte opmerkingen, die je geen kans geeft om de echte mens achter haar zorgvuldig opgebouwde façade te ontdekken, deze vrouw adopteert het verweesde kind van haar bij een brand omgekomen zus. Uhhh..., lijkt dat niet op Karin Bloemen? Google bood uitkomst. Natuurlijk.
Met Bloemens portret in mijn achterhoofd las het boek opeens heel beeldend. Vreemd is dat, altijd als ik lees zie ik het beschrevene voor me, maar altijd is dat een door mijzelf gecreëerd beeld. Hier is het dat nog steeds, alleen speelt La Bloemen ditmaal de hoofdrol op het podium in mijn hoofd. En dat deed ze even overweldigend als dat we haar van de echte bühne kennen.
Maar buiten is het feest, met een buitenkant vol glitter en glamour, vol snedige opmerkingen, gevatte typetjes en kolderieke capriolen pakt ze iedereen in, om zo toch maar vooral de aandacht af te leiden van de binnenkant. Het geheim dat daar zit is te groot om te delen.

Incest
Japin heeft een aantal feiten uit Bloemens leven als kapstok gebruikt om zijn verhaal aan op te hangen, het is dus niet meer haar verhaal. Maar net zoals bij de diva zelf, gaat het verhaal niet alleen over de adoptie, maar vooral over wat daaraan voorafging. Want het kind van Karin's zus -of van de zus van Weijntje/ Zonne in het verhaal- is niet alleen het neefje (in het boek het nichtje) van de zangeres. Het kind is door Bloemens stiefvader verwekt bij haar zus, door deze adoptie wordt het hele incestverleden opgerakeld. Want ook de diva zelf was slachtoffer van haar stiefvader.
Ondanks dat de werkelijkheid slechts de kapstok is waaraan Japin zijn verhaal ophangt, doet hij dat -zoals we dat uit zijn eerdere boeken kennen-  met zoveel emotionele overtuigingskracht dat het verhaal enorm sterk overkomt. Japin kruipt helemaal in de beleving van zijn personages, zodat je als lezer echt alles meevoelt. Hij beschrijft dan ook niet tot in detail de handelingen, dat beeld laat hij aan de fantasie van de lezer over. Japin laat je ervaren hoe het is om in die rol te zitten. Incest is niet één handeling, of een paar handelingen. Incest is een permanente dreiging met de daarbij behorende angst.
In de recensies las ik dat niet iedereen vindt dat Japin dit overtuigend doet. Zo begreep niet iedere recensent dat je deze verschrikkingen als kind gewoon laat gebeuren, en dat je dan geen hulp kunt zoeken. Laat ik jullie verzekeren: het gebeurt!! Ik weet erover mee te praten. Gelukkig was het bij mij geen vader maar een "oom" die mij vanaf mijn zesde tot mijn zestiende lastig viel. Hij ging minder ver dan de stiefvader uit dit boek, maar hij ging ver genoeg om mij een vreselijke angst te geven voor elk moment dat hij in de buurt zou kúnnen zijn. Als ik iets zou vertellen over wat hij met mij deed, zou zijn vrouw hem verlaten en dan was ik er de schuld van dat zijn drie kinderen zonder vader op moesten groeien. En zo was er nog veel meer onzin die ik als kind voetstoots aannam. En thuis iets zeggen? O nee, mijn ouders zouden er werk van maken en ook dan zou het gezin van die man uit elkaar vallen. Bovendien deed hij steeds dingen die ik geen naam kon geven, dingen ook waar ik in die preutse jaren zestig niet over mocht praten, niet aan mocht denken. Ik zag mij al aankomen bij mijn no-nonsense moeder. Alles wat niet concreet was wuifde zij altijd heel hard weg en gevoelens... eh, hoezo? Wat kan een kind nou voelen?

Overtuigend
Nee, Japin is in mijn ogen juist heel overtuigend in zijn beschrijving van de angst, de verwarring, de pijn en het verdriet met de daarbij horende pogingen om alles enerzijds te verbergen en anderzijds te hopen dat iemand het gewoon doorziet en jou eruit helpt. Japins taalgebruik evolueert daarbij mee met de ontwikkeling van hoofdpersoon Weijntje (artiestennaam Zonne): naarmate zij meer weet en kan benoemen, verwoordt Japin zaken explicieter. Ook de onmacht van de moeder en de manier waarop zij de ogen sluit en de blik afwendt is herkenbaar, niet zozeer uit mijn eigen leven als wel door wat ik uit mijn omgeving en uit mijn werk ken.
Deze uiterst persoonlijke inleving in het gevoelsleven van de protagonist is het handelsmerk van Japin en ook meteen de reden waarom ik zo graag zijn boeken lees. Het is haast onvoorstelbaar hoe goed hij zich kan inleven in de emoties en gedachten van zijn personages. Hierin heeft hij mij bij dit boek wederom niet teleurgesteld. 
Ook een aantal andere personages komt goed aan bod: de moeder met haar slachtofferrol en haar wegkijken, de oudere zus die zichzelf helemaal aan de stiefvader geeft om zo haar zusjes buiten schot te houden, de psychopathische stiefvader zelf, die ervan uitgaat dat hij niks verkeerd doet en dat áls er al eens iets misgaat hij toch echt het slachtoffer is van "zijn" meisjes. 
Wat dat betreft vind ik het jammer dat Sander, de partner van Weijntje/Zonne, zo slecht uit de verf komt en aan het einde zelfs door haar wordt weggestuurd. Dat is dan ook echt het enige punt waarop ik Japin niet meer geloofwaardig vind.

Films
Ik post niet zo snel filmpjes over een boek, maar in dit geval vond ik er twee die de moeite waard zijn. In de eerste leest Japin twee bij elkaar horende fragmenten uit het boek voor, het tweede filmpje is van twee jaar voordat dit boek uitkwam. In dit fragment van Pauw & Witteman vertelt Karin Bloemen over haar verleden. 

GELEZEN:

titel: Maar buiten is het feest
auteur: Arthur Japin
genre: roman
verschenen: 26 september 2012
uitgever: Arbeiderspers

(ik link dit niet, want vanaf 1-1-15 is de site van de Arbeiderspers uit de lucht)

PS. Zojuist keek ik nog eens naar het eerste filmpje en toen besefte ik dat Japin een heel bijzonder stuk voorlas. Een stuk dat duidelijk afwijkt van de toon die hij in de rest van het boek gebruikt. Het stukje gaat over zanglerares juffrouw Verbeet. Als zij eenmaal begint te praten, doet ze dat met enorme lappen theatraal gebrachte tekst. Bombastisch zwaait ze in het rond met alle moeilijke woorden waarover haar vocabulaire beschikt. Zoals dit voorgelezen stuk is de rest van het boek dus niet, dat is veel ingetogener.