Elisabeth Östnäs - Koortsmeisje
genre: literaire thriller
oorspronkelijke titel: Feberflickan
oorspronkelijke uitgave: Zweden, 2012
Nederlandse uitgave: maart 2014
vertaling: Tineke Jorissen- Wedzinga
vertaling: Tineke Jorissen- Wedzinga
uitgever: De Geus
Korte samenvatting:
Zweden, eind negentiende eeuw. Op een warme septemberdag doolt
Luna verdwaasd door haar huis. Ze vindt haar vaders levenloze lichaam naast dat
van een vrouw. Wie is de vrouw? Maar bovenal, wat is de waarheid achter hun dood?
In Koortsmeisje vertelt hoofdpersoon Luna heel beeldend over wat ze meemaakt en wat ze ziet. Tussen de beschrijvingen door verhaalt ze over vroeger.
Het boek begint met een beperkt blikveld, alsof je door een zwart scherm kijkt met maar één kijkgaatje. Gaandeweg wordt het gaatje iets groter en komen er wat meer gaatjes bij, maar overzicht over het totale tafereel krijg je niet.
Ook over het verleden is Luna niet altijd even duidelijk: in haar beschrijvingen veronderstelt ze soms een bepaalde kennis bij de lezer, terwijl die de kennis nog niet heeft of kan hebben. Het verhaal is daarom raadselachtig. Zo blijft het bijvoorbeeld onduidelijk hoe oud Luna is. Uit haar omschrijvingen weet je dat ze de 17 jaren ruim gepasseerd is en dat ze enkele grijze haren op haar slapen heeft, maar verder kan ze qua leeftijd overal tussen de -pakweg- 20 en 40 zitten.
Al lezende besef je ook dat er aspecten uit het verhaal niet kloppen. Niet omdat Luna de waarheid niet vertelt, maar omdat haar perceptie behoorlijk in de buurt van de waanzin komt. Luna - lunatic. Haar naam is niet voor niets gekozen.
Uiteindelijk levert het boek meer vragen dan antwoorden op, en dat bedoel ik in dit geval beslist niet negatief. Integendeel zelfs. Het boek zet je aan het denken over de randen van de waanzin. Want waar liggen de grenzen en wie is er nou gek? Is het het broertje dat op zijn kop de regenton induikt en vervolgens naar een gesticht wordt gestuurd? Dat is Luna's versie van het verhaal, maar daar ga je op den duur ook aan twijfelen. Of is het het hele gezin, waarin van alles niet klopt en mensen volkomen langs elkaar heen leven - óók weer in Luna's ogen? Of is het Luna zelf, die haar moeder voor haar stiefmoeder aanziet -of misschien ook niet, wie zal het zeggen? Luna, die ervan overtuigd is dat de buurjongen zich aan haar vergrepen heeft? Luna die vreselijke dingen doet maar zich daarvan niet erg bewust lijkt?
Of ben jij -de lezer- gek, omdat je op den duur allerlei dingen door elkaar gaat halen?
Het gezin waarin Luna opgroeit, is behoorlijk vreemd. Zoals Luna het omschrijft is haar moeder overleden toen zij vier jaar was. Vader kreeg daarna een nieuwe vrouw. In het verhaal is die vrouw er opeens, nergens wordt gesproken over kennismaking, het ontstaan van de relatie of het huwelijk. Met deze nieuwe vrouw kan Luna helemaal niet overweg. Luna weigert haar moeder te noemen, maar noemt ook haar naam niet. Ze duidt de vrouw steeds aan met een cursief geschreven zij. Sinds zij er is, gebeuren er vervelende dingen: het broertje wordt uit huis geplaatst; alle binnendeuren moeten op slot; de duiven van Luna worden door de pastei gedraaid en zo gaat het nog even verder. Maar is dat wel allemaal zo? Hoe verder ik las, hoe meer vraagtekens ik kreeg. En dat maakt het verhaal voor mij interessant, maar ik kan me voorstellen dat er ook mensen zijn die daar juist moeite mee hebben.
Hoewel dit boek echt een beduidend ander niveau heeft, deed het mij qua onderwerp, sfeer en tijdsbeeld soms denken aan Gustave Flauberts Madame Bovary (1857) of Frederik van Eedens Van de koele meren des doods (1900). Dat zijn lijvige romans, waarin je de gekte van de hoofdpersoon langzaam ziet ontstaan en steeds verder ziet uitgroeien. Gezien de beperkte omvang van Koortsmeisje zit die diepgang er natuurlijk niet in.
De tweede helft van de negentiende eeuw is overigens wel een periode waarin een grote belangstelling voor waanzin en hysterie ontstond en waarin ook de eerste wetenschappers zich over dit onderwerp bogen. Vooral de vrouwelijke hysterie was een dankbaar onderwerp, de manier waarop de omgeving met Luna omgaat past daarin.
In die tijd (1892) werd de Amerikaanse Lizzie Borden ervan verdacht haar vader en stiefmoeder met een bijl om het leven te hebben gebracht. Borden werd vrijgesproken, maar er is nooit een andere verdachte opgepakt. Deze geschiedenis was voor de Zweedse Elisabeth Östnäs (1974) de inspiratie voor haar Koortsmeisje.
Je kunt veel zeggen over dit debuut van Östnäs, maar over één ding kan ik heel kort zijn: dit boek is géén (literaire) thriller, daarvoor geeft het te weinig spanning en te weinig antwoorden. Na afloop is het eigenlijk nog steeds niet duidelijk hoe de feiten precies zijn.
Het verhaal gaat dan ook niet over het gepleegde delict, maar om de psychische gesteldheid van Luna, hoofdpersoon en vertelster. Wat mij betreft zit Koortsmeisje ergens tussen een novelle en een roman. Maar ja, wie koopt er tegenwoordig nog een novelle? Wie weet nog wat een novelle is? Een literaire thriller, ja, dáár vragen de mensen om. Wat is het jammer dat de uitgever dit label aan Koortsmeisje heeft gehangen, daarmee stel je de liefhebbers van dit genre teleur en zien andere lezers dit boek wellicht over het hoofd. Want Koortsmeisje is zeer zeker de moeite waard, maar dan wel voor het juiste publiek. En aangezien het begrip 'literaire thriller' in andere talen niet eens bestaat, zal de schrijfster er volgens mij beslist niet over vallen als het boek een ander etiket zou krijgen.
En voor de statistieken: dit is wéér een boek waarin een getraumatiseerde jeugd een rol speelt. (Zie mijn vorige blogbericht)
In Koortsmeisje vertelt hoofdpersoon Luna heel beeldend over wat ze meemaakt en wat ze ziet. Tussen de beschrijvingen door verhaalt ze over vroeger.
Het boek begint met een beperkt blikveld, alsof je door een zwart scherm kijkt met maar één kijkgaatje. Gaandeweg wordt het gaatje iets groter en komen er wat meer gaatjes bij, maar overzicht over het totale tafereel krijg je niet.
Ook over het verleden is Luna niet altijd even duidelijk: in haar beschrijvingen veronderstelt ze soms een bepaalde kennis bij de lezer, terwijl die de kennis nog niet heeft of kan hebben. Het verhaal is daarom raadselachtig. Zo blijft het bijvoorbeeld onduidelijk hoe oud Luna is. Uit haar omschrijvingen weet je dat ze de 17 jaren ruim gepasseerd is en dat ze enkele grijze haren op haar slapen heeft, maar verder kan ze qua leeftijd overal tussen de -pakweg- 20 en 40 zitten.
Al lezende besef je ook dat er aspecten uit het verhaal niet kloppen. Niet omdat Luna de waarheid niet vertelt, maar omdat haar perceptie behoorlijk in de buurt van de waanzin komt. Luna - lunatic. Haar naam is niet voor niets gekozen.
Uiteindelijk levert het boek meer vragen dan antwoorden op, en dat bedoel ik in dit geval beslist niet negatief. Integendeel zelfs. Het boek zet je aan het denken over de randen van de waanzin. Want waar liggen de grenzen en wie is er nou gek? Is het het broertje dat op zijn kop de regenton induikt en vervolgens naar een gesticht wordt gestuurd? Dat is Luna's versie van het verhaal, maar daar ga je op den duur ook aan twijfelen. Of is het het hele gezin, waarin van alles niet klopt en mensen volkomen langs elkaar heen leven - óók weer in Luna's ogen? Of is het Luna zelf, die haar moeder voor haar stiefmoeder aanziet -of misschien ook niet, wie zal het zeggen? Luna, die ervan overtuigd is dat de buurjongen zich aan haar vergrepen heeft? Luna die vreselijke dingen doet maar zich daarvan niet erg bewust lijkt?
Of ben jij -de lezer- gek, omdat je op den duur allerlei dingen door elkaar gaat halen?
Het gezin waarin Luna opgroeit, is behoorlijk vreemd. Zoals Luna het omschrijft is haar moeder overleden toen zij vier jaar was. Vader kreeg daarna een nieuwe vrouw. In het verhaal is die vrouw er opeens, nergens wordt gesproken over kennismaking, het ontstaan van de relatie of het huwelijk. Met deze nieuwe vrouw kan Luna helemaal niet overweg. Luna weigert haar moeder te noemen, maar noemt ook haar naam niet. Ze duidt de vrouw steeds aan met een cursief geschreven zij. Sinds zij er is, gebeuren er vervelende dingen: het broertje wordt uit huis geplaatst; alle binnendeuren moeten op slot; de duiven van Luna worden door de pastei gedraaid en zo gaat het nog even verder. Maar is dat wel allemaal zo? Hoe verder ik las, hoe meer vraagtekens ik kreeg. En dat maakt het verhaal voor mij interessant, maar ik kan me voorstellen dat er ook mensen zijn die daar juist moeite mee hebben.
Hoewel dit boek echt een beduidend ander niveau heeft, deed het mij qua onderwerp, sfeer en tijdsbeeld soms denken aan Gustave Flauberts Madame Bovary (1857) of Frederik van Eedens Van de koele meren des doods (1900). Dat zijn lijvige romans, waarin je de gekte van de hoofdpersoon langzaam ziet ontstaan en steeds verder ziet uitgroeien. Gezien de beperkte omvang van Koortsmeisje zit die diepgang er natuurlijk niet in.
De tweede helft van de negentiende eeuw is overigens wel een periode waarin een grote belangstelling voor waanzin en hysterie ontstond en waarin ook de eerste wetenschappers zich over dit onderwerp bogen. Vooral de vrouwelijke hysterie was een dankbaar onderwerp, de manier waarop de omgeving met Luna omgaat past daarin.
In die tijd (1892) werd de Amerikaanse Lizzie Borden ervan verdacht haar vader en stiefmoeder met een bijl om het leven te hebben gebracht. Borden werd vrijgesproken, maar er is nooit een andere verdachte opgepakt. Deze geschiedenis was voor de Zweedse Elisabeth Östnäs (1974) de inspiratie voor haar Koortsmeisje.
Je kunt veel zeggen over dit debuut van Östnäs, maar over één ding kan ik heel kort zijn: dit boek is géén (literaire) thriller, daarvoor geeft het te weinig spanning en te weinig antwoorden. Na afloop is het eigenlijk nog steeds niet duidelijk hoe de feiten precies zijn.
Het verhaal gaat dan ook niet over het gepleegde delict, maar om de psychische gesteldheid van Luna, hoofdpersoon en vertelster. Wat mij betreft zit Koortsmeisje ergens tussen een novelle en een roman. Maar ja, wie koopt er tegenwoordig nog een novelle? Wie weet nog wat een novelle is? Een literaire thriller, ja, dáár vragen de mensen om. Wat is het jammer dat de uitgever dit label aan Koortsmeisje heeft gehangen, daarmee stel je de liefhebbers van dit genre teleur en zien andere lezers dit boek wellicht over het hoofd. Want Koortsmeisje is zeer zeker de moeite waard, maar dan wel voor het juiste publiek. En aangezien het begrip 'literaire thriller' in andere talen niet eens bestaat, zal de schrijfster er volgens mij beslist niet over vallen als het boek een ander etiket zou krijgen.
Ik las en recenseerde dit boek op verzoek van de uitgever.
En voor de statistieken: dit is wéér een boek waarin een getraumatiseerde jeugd een rol speelt. (Zie mijn vorige blogbericht)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten