Hallgrímur Helgason - Een vrouw op 1000˚
oorspronkelijke titel: Konan við 1000°
genre: roman
verschenen: 2011 (IJsland)
maart 2014 (Nederland)
vertaling: Marcel Otten
uitgever: Arbeiderspers
Korte inhoud:
De tachtigjarige Here zit met een oude handgranaat, een slof sigaretten en een laptop in een garage, surft op het web en onderhoudt via Facebook contacten met de hele wereld. Ze heeft besloten dat ze nog voor de kerst gecremeerd wil worden. Terwijl ze wacht ‘tot de oven 1000 graden heeft bereikt’, blikt ze terug op een veelbewogen leven dat haar alle hoeken van de geschiedenis liet zien. Ze kreeg drie zonen van negen mannen, is de kleindochter van de eerste president van IJsland, belandde tijdens oorlog als dochter van een ‘foute’ vader in Denemarken, Polen en Duitsland en verhuisde noodgedwongen met hem naar Amsterdam waar ze haar eerste kind verloor. De jaren vijftig en zestig bracht ze door in Parijs, Zuid-Afrika, New York en Hamburg. Ze studeerde fotografie en vierde feest met de jonge Beatles, om uiteindelijk definitief terug te kregen naar haar geboortegrond.
De tachtigjarige Here zit met een oude handgranaat, een slof sigaretten en een laptop in een garage, surft op het web en onderhoudt via Facebook contacten met de hele wereld. Ze heeft besloten dat ze nog voor de kerst gecremeerd wil worden. Terwijl ze wacht ‘tot de oven 1000 graden heeft bereikt’, blikt ze terug op een veelbewogen leven dat haar alle hoeken van de geschiedenis liet zien. Ze kreeg drie zonen van negen mannen, is de kleindochter van de eerste president van IJsland, belandde tijdens oorlog als dochter van een ‘foute’ vader in Denemarken, Polen en Duitsland en verhuisde noodgedwongen met hem naar Amsterdam waar ze haar eerste kind verloor. De jaren vijftig en zestig bracht ze door in Parijs, Zuid-Afrika, New York en Hamburg. Ze studeerde fotografie en vierde feest met de jonge Beatles, om uiteindelijk definitief terug te kregen naar haar geboortegrond.
Herbjörg Maria Björnsson heet ze voluit, afgekort Hera. En
sinds dat ooit fout werd uitgesproken, noemt iedereen haar Here. En nu zit ze daar: een vrouw, opgescheept met een
mannennaam. Want niet alleen haar roepnaam verwijst naar een man. Als geboren en getogen IJslandse had ze voor haar laatste naam recht op het achtervoegsel dottir en zou ze naar haar vader Hansdottir genoemd zijn. Maar nee, Here is de kleindochter van de eerste IJslandse president
en die wil dat zijn naam voortleeft als geslachtsnaam, zoals dat in andere westerse landen ook gebeurt. Zijn kleinkinderen krijgen dus net als
zijn zonen de naam Björnsson.
En zo is er heel veel dat deze Here in de loop van haar tachtigjarige leven ontzegd wordt. Door omstandigheden zwerft ze de halve wereld rond, heeft ze vele relaties en maakt ze de meest gruwelijke dingen mee. Maar gelukkig worden doet ze nooit. Ze ontmoet in haar leven vele beroemdheden, of het nu Hitler is of Evita Peron, Sarte en De Beauvoir, John Lennon, Marlène Dietrich of Chet Baker, dat maakt niet uit. Allerlei beroemde en beruchte mensen die de vorige eeuw hebben gemaakt tot wat hij was, kruisten ergens het pad van Here. Maar het is allemaal vluchtig, haar leven gaat weer verder om na tachtig jaar te eindigen in een oude garage waar ze haar laatste maanden slijt en haar leven de revue laat passeren. Daar heeft ze niets anders dan haar bed, een slof sigaretten, een laptop en een handgranaat die ooit van Hitler was. Geliefden, familie, vrienden, ook die heeft ze in de loop van haar leven meer verloren dan gevonden. Nu is ze eenzaam. Via allerlei alter ego's chat ze op Facebook met vele mannen van over de hele wereld, die verliefd zijn geworden op het personage dat Here hen presenteert. Zo voelt ze nog iets van de glorie van weleer, maar het is wel doorspekt met het sarcasme van nu.
Een bizar verhaal, met zoveel verifieerbare herkenningspunten dat
de journalist in mij onmiddellijk aan het zoeken sloeg. Die eerste IJslandse
premier klopt helemaal, net zoals zijn zoon die in de oorlog meevocht met de
Duitsers. En ook de dochter van die zoon bestaat, of heeft bestaan: Brynhildur
Georgía Björnsson. In de jaren 80 van de vorige eeuw publiceerde zij haar
memoires Ellefu lif, daar
heeft Hallgrimur (IJslanders hebben geen achternaam,
maar een patroniem. Als je hen aanspreekt of over hen spreekt, gebruik je dus die voornaam) het
verhaal van Here op gebaseerd. Maar wat hij daar allemaal bij heeft gehaald,
hoe hij de gigantische en ontzagwekkende 10 eeuwen IJslandse geschiedenis en cultuur heeft
vervlochten met deze biografie en met de wereldgeschiedenis van de afgelopen
tachtig jaar, is fabelachtig.
Op Facebook is ook een oude vrouw te vinden die Herbjörg Maria Björnsson heet, maar zij heeft niets met dit boek te maken. Of wel? Wie zal het zeggen? Want tussen alle IJslandse opmerkingen trof mij één Duitse tekst van haar:
Herbjörg María Björnsson
28 oktober 2011
viele Grüße von vielen alten Freunden in Hamburg und Friesenland habe ich in die letzten Wochen gekriegt. Das ist doch wunderbar. Und schöne Reise alle sammen! Ich mache jetzt die letzten Korrekturen in das Buch meines Lebens, und das ist überhaupt kein Facebuch.
Even terug naar het boek.
De manier waarop Here overal precies op het juiste moment aanwezig was om de op dat moment belangrijke mensen te ontmoeten, of om getuige te zijn van de momenten waarop geschiedenis werd geschreven, deed me soms denken aan Forrest Gump of aan De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween. Toch hindert dat niet, op de manier waarop Hallgrimur het vertelt, komt het als over alsof het heel natuurlijke ontwikkelingen zijn in Here's leven. Al lezende begrijp je ook steeds beter waarom Here is geworden wie ze is, want zoveel leed als zij heeft meegemaakt tekent een mens onherroepelijk.
De manier waarop Here overal precies op het juiste moment aanwezig was om de op dat moment belangrijke mensen te ontmoeten, of om getuige te zijn van de momenten waarop geschiedenis werd geschreven, deed me soms denken aan Forrest Gump of aan De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween. Toch hindert dat niet, op de manier waarop Hallgrimur het vertelt, komt het als over alsof het heel natuurlijke ontwikkelingen zijn in Here's leven. Al lezende begrijp je ook steeds beter waarom Here is geworden wie ze is, want zoveel leed als zij heeft meegemaakt tekent een mens onherroepelijk.
Het boek is ondanks de soms zware ellende van de hoofdpersoon geen
zware kost, dankzij de droge humor en het sarcasme van Here. In het begin is
het wat lastig te lezen: Here vertelt van de hak op de tak, heel associatief
zoals mensen nou eenmaal denken -denk ik. Ik doe dat in ieder geval wel zo. Het
enige houvast dat je lange tijd hebt, is het jaartal onder elke hoofdstuktitel.
Voor wie het verhaal niet kent is dat erg rommelig, maar geloof me: je went
eraan. Wat bij mij minder went, zijn de soms ellenlange uitweidingen en
zijpaden, bijvoorbeeld gedetailleerde beschrijvingen van achtergronden van
mensen die later in het verhaal niet meer voorkomen. Daar tegenover staat dat
Hallgrimur gewoon heel prettig schrijft. Zie zo'n zijpad dan als een uitstapje,
als een los verhaaltje dat losstaat van het hoofdplot. Toegegeven, je moet het
boek minstens een keer gelezen hebben voordat je weet welke stukjes de
toegiften zijn en welke je echt moet onthouden voor de rode draad. Want omdat
al die anekdotes met al die jaartallen hap-snap door elkaar zijn gegooid, is
die rode draad in eerste instantie moeilijk te vinden. Maar soit. Het zij
zo. Ondanks dat blijft het gewoon een goed boek.
Dit boek las ik in het kader van Een perfecte dag voor de Literatuur.
Lees hier wat andere boekbloggers ervan vonden.
3 opmerkingen:
Weer een mooie bespreking met vlijtig stukje journalistiek uitzoekwerk ;-)
Ik heb me ook kostelijk vermaakt bij dit boek ondanks de ellende die Here over zich heen krijgt. Het is inderdaad de droog-komische manier van schrijven die deze roman zo buitengewoon goed verteerbaar maakt. Zelfs de uitweidingen e.d. vond ik een genot om te lezen. Maar ik ben dan ook geen aanhanger van de rode draad theorie. Alles heeft met alles te maken. Er is geen rode draad.
Trouwens, Jessica Menheere heeft via Twitter bij Helgason navraag gedaan m.b.t. het facebook account, en dit is zijn antwoord:
"No, I put her on Fb, in preparation for writing about her, Herra is a fictional character based on a woman named Brynhildur."
:D
Brynhildur dus, én het feit dat haar leven aan de basis stond, maar dat de schrijver er veel bij heeft gehaald, én mijn twijfel over het Facebookaccount. Ondanks dat ik niet meer werk in de journalistiek, ben ik de vaardigheden dus nog niet kwijt. :) :) :)
Een reactie posten