Ik blog nooit in opdracht, maar wel op verzoek. De meeste boeken die ik hier bespreek heb ik met zo'n verzoek gekregen van de uitgevers. Dat betekent niet dat
zij -of wie dan ook- enige invloed kunnen uitoefenen op de inhoud van dit blog. Ik blog gewoon zoals ik er zelf over denk.

Reacties? Graag! Ik stel het zeker op prijs als mensen de moeite nemen om te reageren.
Heb jij ook een weblog over boeken? Ik ben nieuwsgierig, dus laat gerust een linkje achter in jouw reactie.


zondag 15 maart 2015

De erfelijke belasting van gekte

Emma Curvers - Iedereen kan schilderen 





Als je als debutant een bijna-biografisch boek schrijft, of laten we zeggen: een boek dat zó dicht langs je eigen leven schurkt dat jouw vader naar de rechter stapt om het boek uit de handel te laten nemen, dan val je op. Dan val je zó erg op dat heel Nederland over die vader-dochter verhouding valt en nog maar weinig mensen echt kijken naar het boek. Ja, ze lezen het wel, maar dan vooral met de interviews in het achterhoofd. Wie zou ze bij dit personage voor ogen hebben gehad? En zou dit fragment ook echt zo gebeurd zijn, dat kan toch haast niet? Och jonge, jonge, wat erg allemaal. Nee, gelukkig gaat het er bij ons thuis niet zo aan toe. En vervolgens komt er dan nog een discussie over het buiten hangen van de vuile was versus het verwerken van een traumatische jeugd. 
Hier is al zoveel over geschreven en gepraat, dat ik het liefst die hele discussie uit de weg wil gaan en alleen nog maar over dat boek zou willen schrijven. Ik hoop dat het lukt. Door de vele raakpunten en door de verwevenheid is het lastig.

Voor wie de discussie gemist heeft en nog niet weet waar het boek over gaat: Hans, de vader van ik-figuur Iris Kostons, lijdt aan heel wat van de in de DSM-V beschreven psychiatrische aandoeningen. Alle aandacht en energie van zijn gezinsleden gaat naar hem en in die zin lijdt het gezin aan hem. Aanvankelijk geloven de gezinsleden Hans Kostons' praatjes dat hij zal verbeteren, maar door het ontbrekende zelfinzicht is verbetering per definitie onmogelijk. Dus hakken zijn vrouw en zijn twee dochters als ze het echt beu zijn zelf de knoop door. 
En die titel? Het is de slogan van Ravensburgers Schilderen op nummer, een serie kant-en-klaar schilderpakketten waarmee je meesterwerken kunt kopiëren door simpelweg de juiste vakjes met de juiste kleurtjes te vullen. Het is de grote hobby van Hans Kostons en het is ook zijn verborgen wens om zo ooit echte kunst te maken. Maar de ironie is dat hij daarvoor juist de noodzakelijke visie en verbeelding mist.

Zwijgcultuur
Het gezin Kostons woont in Zuid-Limburg, een groot deel van de familie is Limburgs. En wat ik met mijn zuid-oost Brabantse roots wel herken, is dat in deze hele Brabants-Limburgse regio de vuile was keurig binnenshuis blijft. Dus groeien de dochters Kostons aanvankelijk op met het idee dat hun gezinsleven normaal is. Als je niets hebt om je aan te spiegelen, neem je jouw eigen ervaringen als maatstaf voor de rest van de wereld. Maar naarmate de misdragingen van pa langzaam maar zeker steeds verder groeien, groeit recht evenredig bij de gezinsleden het besef van Hans' abnormaliteit.

Binnen de in het gezin heersende zwijgcultuur ga je niet luid foeterend tekeer als iemand iets 'verkeerd' doet, je rekent op een subtielere wijze af. Nou ja, subtiel... leeg een pan zoervleisj (stoofvlees) in pa's aktetas; gooi alle kerstcadeau's in het zwembad; sluit de hele familie buiten in de winterkou als ze anderhalf uur vroeger dan afgesproken op de stoep staan; rij de dure sportwagen van pa expres dwars door de garagedeur als hij weigert je binnen te laten; laat vrouw en dochters zonder geld achter bij een benzinepomp als ze iets doen dat niet naar je zin is of sluit je vrouw buiten omdat ze in het water is gevallen en dus het huis wel eens zou kunnen bevuilen. Dat soort ongein gebruiken alle gezinsleden om elkaar continu lesjes te leren. 

Het verhaal speelt zich af tijdens de kerstdagen -waarbij vader de familie buitensluit-, tijdens Pasen -waarbij pa vrouw en dochters achterlaat- en tijdens de zomervakantie waarin eindelijk de rollen omgedraaid worden. 

Daarnaast loopt er een heel andere lijn door het boek. Iris woont in Amsterdam en gaat alleen nog maar naar Limburg wanneer ze er echt niet onderuit kan. Ze doet alsof ze in Amsterdam studeert, maar het komt erop neer dat ze zich steeds verder in haar coconnetje terugtrekt. Ze komt daar nog wel uit voor haar psychotherapie. Want ze wéét dat ze een gehavende jeugd heeft gehad, ze wéét dat ze erfelijk belast kan zijn en ze wéét ook dat ze niet net zo wil worden als haar vader. Maar ze beseft ook dat zij in tegenstelling tot haar vader wél het zo noodzakelijke zelfinzicht heeft. 
De beschrijving van haar gang door het psychiatrisch circuit, de desinteresse en de preoccupaties van de behandelaars en het falen van het hulpverleningssysteem beschrijft ze trefzeker en met veel humor. Onder deze laag zit een heel andere laag die door het hele boek speelt: wie ben ik? Want dat is eigenlijk de belangrijkste vraag waarop Iris het antwoord zoekt.  

Humor
Er zijn veel coming-of-age boeken geschreven waarin de schrijver afrekent met zijn of haar trieste, troosteloze en anderszins miserabele jeugd. Er zijn er maar weinig die dit met zoveel humor en relativeringsvermogen doen als Emma Curvers. Als ik haar website mag geloven is dit een karaktertrek die er bij haar zit ingebakken. Want wat te denken van de door haarzelf geschreven biografie?



Juist door de humor maakt Curvers van dit verhaal geen larmoyant gezeur, maar krijgt het een lichte toets. Een enkele keer bijna té licht, de karakters slaan dan haast door naar een karikatuur waardoor het gebeurde minder geloofwaardig overkomt. Dat is jammer. Want uit ervaring weet ik dat sommige psychiatrische patiënten nog vreemdere dingen doen dan dat je ooit voor mogelijk hebt gehouden. Wat dat betreft is het dus spitsroeden lopen om humor en ellende precies voldoende te doseren.

Omslag
Het doet me goed om eindelijk weer eens een omslag te zien dat niet uit een of andere beeldbank komt maar speciaal voor dit boek gemaakt lijkt. Op het omslag zie je een kleurplaat die met waterverf is ingekleurd, het lijkt erop dat de schilder dat heel precies wilde doen, maar door allerlei buiten zijn macht liggende factoren is dat niet gelukt. Je denkt dat iedereen kan schilderen, maar een schilderij maken is toch echt iets heel anders. Dat is dé grote frustratie van Hans Kostons. 
(En ga me nu niet vertellen dat dit ook een random plaatje is, want daarmee maak je mij een illusie armer.) 


GELEZEN:

titel: Iedereen kan schilderen

auteur: Emma Curvers

genre: roman

verschenen: 5 september 2014 

uitgever: Atlas Contact 


Dit boek las ik in het kader van Een perfecte dag voor literatuur
Lees hier wat andere boekbloggers ervan vonden


5 opmerkingen:

Mick zei

Mooi stuk. Ik hoop ook dat dit omslag speciaal voor dit boek is bedacht/gemaakt. Het past er in ieder geval heel mooi bij.

Charlotte zei

Geweldig en prettig eindelijk eens een cover zonder mensen.

patricia zei

Zeer interessant blog moet ik zeggen, met handige informatie.

curvers zei

Wat een leuke blog dit! Had ik helemaal gemist. Groetjes, Emma.
P.S. De cover is inderdaad voor het boek gemaakt, door Studio Vruchtvlees.

Manjo van Boxtel zei

Dank je, Emma. Ik vind het altijd fijn om van de schrijvers zelf ook iets terug te horen. (En natuurlijk ook fijn om te horen dat ik het goed had ingeschat ;) )

Ik ben benieuwd naar een volgend boek van je.