Jason Mott - De Teruggekeerden

(Gerecenseerd voor Not Just Any Book)

Oorspronkelijke titel: The Returned
Genre: wordt gepresenteerd als literaire-, c.q. psychologische roman

Publicatiedatum: (wereldwijd) 27 augustus 2013. 

Uitgever: Harlequin

Korte samenvatting:

In 1966, op zijn achtste verjaardag, verdrinkt Jacob, het enige kind van Lucille en Harold Hargrave. Bijna vijftig jaar later duikt hij op in China, nog steeds acht jaar oud. Het jongetje wordt al snel herenigd met zijn inmiddels bejaarde ouders. Jacob is niet de enige die terugkeert uit de dood, over de hele wereld verschijnen Teruggekeerden. Hun aantal groeit met de dag. De Ware Levenden -zoals de andere mensen zich noemen- zien hen als een bedreiging en sluiten hen op in kampen. Daarnaast zijn er ook Ware Levenden die de Teruggekeerden juist te hulp schieten. Maar niemand weet wat er aan de hand is of waarom dit gebeurt. En het is al helemaal de vraag waarheen dit zal leiden. 

De Teruggekeerden is het prozadebuut van Jason Mott, en wat voor een.
Ik zou niet weten of er al ooit eerder een debuut in één keer wereldwijd is uitgegeven, terwijl de filmrechten al ruim voor die releasedatum zijn gekocht door de filmmaatschappij van Bratt Pitt en de opnames voor een televisieserie (titel: Resurrection) inmiddels in volle gang zijn. Niet alleen in Nederland, maar ook in de Verenigde Staten lezen en recenseren op dit moment al veel meer pre-readers dan gebruikelijk dit boek en ik ga ervan uit dat dat in andere landen ook gebeurt. Er draait al een aantal maanden wereldwijd een compleet mediacircus rond zowel dit boek als deze schrijver. 
En tja, dan vraag ik me af waarom. 

Want ja, De Teruggekeerden is ontegenzeglijk een onderhoudend en goed geschreven boek met een zeer origineel uitgangspunt. En ja, het is een boek dat je in één keer uitleest. Een boek ook, dat je aan het denken zet: wat als? 

Er doemen trouwens veel meer vragen op bij het lezen van dit boek, zoals waarom komen er alleen min of meer recent overledenen terug? Je leest niets over mensen die geen nabestaanden hebben die hen kennen. Echt "oude" doden van honderd(en) jaren geleden keren niet terug, of worden in ieder geval niet beschreven.
Wat ook vragen oproept: hoe komt het dat iedereen meteen weet wie een Teruggekeerde is en wie een Ware Levende? In het verhaal werkt het zo wel, maar nergens staat beschreven waaraan je deze mensen bij een eerste ontmoeting al kunt herkennen.
Er zijn nog veel meer vragen: wáárom komen overledenen terug? En waarom nú, en waarom wereldwijd? Op een bepaald moment stoppen de opstandingen en na verloop van tijd verdwijnen de Teruggekeerden ook weer, maar hoe doen ze dat en vooral waarom? 

Het zijn allemaal vragen waar je niet of nauwelijks antwoord op krijgt. Auteur Jason Mott vindt deze vragen ook niet belangrijk, het gaat hem vooral om hoe mensen met elkaar omgaan in een dergelijke situatie. Voor Mott staat de emotie centraal: hoe ga je om met de dood, met groot verdriet, met onzekerheid, met verlangen?
Hoe reageren mensen in het algemeen op Teruggekeerden? Hoe reageren ze als hun eigen overleden geliefden terugkeren? Maar ook: hoe gedragen mensen zich als ze met steeds meer individuen in een steeds kleinere ruimte leven? (Dat is overigens iets wat natuurlijk al lang bekend is, zowel uit de praktijk als in de literatuur.) En wat kun je van mensen verwachten als een zekerheid zoals "dood is dood" opeens geen zekerheid meer is? Of: hoe gaan mensen zich gedragen als ze verwachten dat de dood niet meer onherroepelijk is, of als ze ervan overtuigd zijn dat nu echt het einde der wereld nadert? 
Al deze psychologische en filosofische invalshoeken vormen de eigenlijke basis van het boek. De uitwerking en verklaring van de feiten is daarbij voor de auteur van minder belang.

Verder is dit een boek dat met enige regelmaat verwijst naar de "klassieken" in de ruimste zin des woords, echter op zo’n manier gepresenteerd dat het nooit stoort. Of je het hebt over het Renaissancebegrip arcadië, of over de joden in WOII of over wat dan ook, er wordt regelmatig teruggegrepen naar allerlei elementen uit de geschiedenis van de mensheid, zonder deze expliciet te benoemen. Het geeft het boek juist een beetje méér voor de mensen die daarnaar op zoek zijn. 

Maar toch… 

Jason Mott heeft een bachelor degree in de literatuur en een master in de poëzie. Hij publiceerde twee dichtbundels, waarvan er een is genomineerd voor de Pushcart Prize Award, een prestigieuze literaire prijs die onder andere John Irving en Raymond Carver ten deel viel. Daarnaast verschijnt er regelmatig werk van hem in literaire tijdschriften. 
Zo'n introductie schept verwachtingen, dus verwacht ik van zo’n schrijver eerlijk gezegd iets meer dan “een origineel uitgangspunt" en "onderhoudend en goed geschreven”. Zo’n boek moet zinderen, zo’n boek moet je tegelijkertijd naar je hart en je keel grijpen. Na zo´n boek wil ik dagen- nee, wéken van mijn stuk zijn. Dat ben ik nu niet. 
En minstens net zo belangrijk: van zo’n schrijver verwacht ik ook een boek met nog net iets meer diepgang dan wat De Teruggekeerden biedt. 

Nogmaals: prima boek, een aanrader ook. Maar na zo'n introductie had ik eerlijk gezegd meer verwacht van deze schrijver.